Hợp đồng quyền chọn là gì? Cách thức hoạt động như thế nào

Hợp đồng quyền chọn là một trong những công cụ phái sinh có tính chất phức tạp trên thị trường tài chính. Tuy nhiên, đây là một công cụ tài chính mang lại hiệu quả sinh lời cao cho nhà đầu tư nếu sử dụng nó một cách hợp lý và kết hợp với các chiến lược đầu tư khác. Vậy thế nào là hợp đồng quyền chọn? Hãy tìm hiểu chi tiết cùng Saigon Futures dưới bài viết sau đây.

I. Hợp đồng quyền chọn là gì?

Hợp đồng quyền chọn (tên tiếng anh là Option Contract), là hợp đồng cho phép người mua nắm giữ một khối lượng hàng hoá cơ sở nhất định được phép mua (nếu nắm giữ quyền chọn mua) hoặc được phép bán (nếu nắm giữ quyền chọn bán) tại một mức giá xác định ở một thời gian cụ thể trong tương lai. Các mặt hàng cơ sở trong trường hợp này có thể là cổ phiếu, các chỉ số tài chính hoặc trái phiếu,…

Khác với hợp đồng tương lai, đối với hợp đồng quyền chọn, nhà đầu tư có quyền thực hiện giao dịch hoặc từ chối các vị thế của mình bằng việc trả một khoản phí nhất định.

Hợp đồng quyền chọn được các nhà đầu tư sử dụng như là một công cụ phòng ngừa rủi ro xảy ra cho các vị thế của mình hoặc đồng thời cũng được thực hiện giao dịch mua bán đầu cơ.

II. Những thành phần trong quyền chọn

Theo đó, để thực hiện được quyền chọn mua và bán nhà đầu tư cần nắm rõ những thành phần chính của hợp đồng quyền chọn:

• Loại tài sản cơ sở: đây là tài sản được giao dịch bởi cả hai bên mua và bán chúng có thể là cổ phiếu, hàng hóa hoặc tài sản cố định…
• Quy mô quyền chọn (volume): là khối lượng, giá trị của tài sản được thực hiện bởi các bên trong thời gian tương lai với hợp đồng quyền chọn.
• Giá thực hiện (Strike Price): được xem là mức giá được ký kết ngay từ thời điểm ký kết hợp đồng và có hiệu lực cho đến ngày người mua thanh toán cho người bán, bất kể lúc đó giá cả thị trường có tăng hay giảm.
• Thời gian đáo hạn (Expiry Date): là khoảng thời gian từ khi ký kết hợp đồng quyền chọn cho đến ngày thực hiện quyền chọn (ngày đáo hạn). Sau ngày đáo hạn, hợp đồng quyền chọn sẽ không còn hiệu lực.
• Phí thực hiện hợp đồng: là giá của hợp đồng quyền chọn, phí mà nhà đầu tư phải bỏ ra để thực hiện việc chọn quyền. Mức phí này sẽ biến động theo thời gian và tùy thuộc vào từng loại hợp đồng mà nhà đầu tư ký kết.
• Phương thức thanh toán: Tùy thuộc vào thỏa thuận của cả hai bên mà khi thực hiện quyền chọn là thanh toán bằng tiền mặt hoặc tài sản.

Hơn hết, người mua có thể thực hiện quyền chọn mua hoặc bán để có thể gia tăng lợi nhuận, nhưng người bán bắt buộc phải thực hiện vị thế bán và bàn giao tài sản, nếu người mua quyết định thực hiện thực hiện quyền chọn mua theo hợp đồng.  

Song, nếu như người mua hợp đồng thực hiện quyền chọn bán, thì người bán phải thực hiện việc mua tài sản cơ sở từ người đã mua hợp đồng, dù cho mức giá cơ sở trên thị trường có tăng hay giảm. Từ đó, chúng ta thấy được người bán hợp đồng sẽ chịu nhiều rủi ro hơn người mua về cả quyền chọn mua và bán.

III. Chi phí thực hiện hợp đồng quyền chọn

Có rất nhiều yếu tố khác nhau ảnh hưởng đến giá trị của phí thực hiện hợp đồng quyền chọn. Nhà đầu tư có thể trả phí thực hiện hợp đồng quyền chọn dựa vào bốn yếu tố sau đây:

• Giá thực hiện hợp đồng
• Giá trị của tài sản cơ sở
• Chỉ số hay biến động của thị trường
• Thời gian đáo hạn của hợp đồng quyền chọn

Giá trị của tài sản và giá thực hiện hợp đồng tác động theo tỉ lệ nghịch lên chi phí thực hiện hợp đồng quyền chọn. Nghĩa là khi giá trị tài sản hay giá thực hiện hợp đồng cao thì chi phí sẽ giảm.

Ngoài ra, thời gian đáo hạn càng gần thì chi phí thực hiện hợp đồng đối với quyền chọn mua hay quyền chọn bán đều sẽ giảm. Nguyên nhân dễ hiểu nhất là xác suất để các hợp đồng có thể đem lại lợi nhuận cho nhà đầu tư sẽ thấp hơn.

Nói chung, phí thực hiện hợp đồng quyền chọn sẽ được cấu thành bởi những yếu tố trên, cộng hưởng lại và tác động lên chi phí thực hiện hợp đồng quyền chọn.

IV. Phương thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn

Trên thị trường hiện nay tồn tại hai loại quyền chọn cơ bản là quyền chọn mua và quyền chọn bán, tùy thuộc vào tình hình thị trường và nhà đầu tư sẽ có những quyết định từng loại quyền chọn phù hợp.

Nhà đầu tư thường sẽ thực hiện quyền chọn mua, nếu như họ dự cảm được hàng hóa hoặc một tài sản nào đó đang trên đà tăng trưởng và thực hiện quyền chọn bán khi dự đoán giá trị tài sản có xu hướng giảm sâu.

Đồng thời, nhà đầu tư cũng có thể kết hợp cả hai quyền chọn mua và bán để gia tăng lợi nhuận nhưng vẫn đảm bảo mức an toàn. Nhưng thông thường để thực hiện sự kết hợp này đòi hỏi, nhà đầu tư phải có những dự báo chính xác về sự biến động trên thị trường.

V. Các kiểu quyền chọn

Chủ yếu các nhà đầu tư trên thị trường thực hiện hai kiểu quyền chọn chính là Quyền chọn kiểu châu Âu (thực hiện quyền chọn vào ngày đáo hạn), Quyền chọn kiểu Mỹ (thực hiện quyền chọn vào bất kỳ thời điểm nào)

Ngoài ra, thị trường còn tồn tại các kiểu quyền chọn khác như: Quyền chọn châu Á, Quyền chọn rào cản, Quyền chọn tiêu chuẩn, Quyền chọn kép, Quyền chọn kỳ cục. Mỗi kiểu quyền chọn sẽ có một đặc tính riêng phù hợp với từng chiến lược của các nhà đầu tư. Sau đây Saigon Futures xin giới thiệu qua hai kiểu quyền chọn mà các chuyên gia thường hay nhắc đến là Quyền chọn kép và Quyền chọn tiêu chuẩn.

• Quyền chọn kép (Binary Option): nếu giá trị tài sản thỏa thuận từ ban đầu thỏa mãn điều kiện đã được định ra từ trước từ lúc ký kết hợp đồng, thì người năm giữ quyền chọn sẽ thực hiện thanh toán giá trị nhận được từ hợp đồng, nếu không thì chẳng có gì cả.
• Quyền chọn rào cản: là loại quyền chọn mà giá trị khi đáo hạn của chúng phụ thuộc vào giá của tải sản khi chạm đến một mức nào đó trên thị trường hay còn gọi là mức chặn, trong một khoảng thời gian xác định trong tương lai.

VI. Cách thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn

Để hiểu cụ thể về các thức hoạt động của hợp đồng quyền chọn, chúng ta cùng điểm qua ví dụ sau đây:

Vào ngày 24/02/2022, anh A mua từ anh B một hợp đồng quyền chọn  20.000 tấn lúa với giá là 100.000 đồng/tấn, trong thời hạn là 6 tháng. Theo đó:

•  Anh B là người bán hợp đồng quyền chọn, anh A là người mua quyền chọn
• Tài sản cơ sở lúc này là 20.000 tấn lúa
• Giá thực hiện là 100.000 đồng/tấn lúa
• Ngày đáo hạn cho loại hàng hóa này là 24/08/2022.
• Phí thực hiện hợp đồng: 300.000 đồng

Giả sử đến ngày đáo hạn quyền chọn, sẽ có hai khả năng xảy ra đối với giá lúa:

• Giá thị trường của lúa lúc này là 70.000 đồng/tấn lúa
• Giá thị trường của lúa lúc này là 120.000 đồng/tấn lúa

1. Trường hợp 1

Nếu giá lúa gạo trên thị trường lúc này là 70.000 đồng/tấn, việc mua lúa theo giá thực hiện là 100.000/tấn lúa, sẽ khiến cho người mua phải bỏ thêm ra 40.000 đồng/tấn. Lúc này nhà đầu tư sẽ cho hai lựa chọn

• Thứ nhất: Không thực hiện quyền chọn và phải chấp nhận việc mất 300.000 đồng cho quyền chọn
• Thứ hai: Mua lúa thấp hơn mức giá thực hiện, hy vọng giá lúa trong tương lai sẽ tăng trưởng và thực hiện bán lại trên thị trường.

2. Trường hợp 2

Giá lúa của thị trường lúc này là 120.000 đồng/tấn, nhà đầu tư sẽ thực hiện quyền chọn mua để lúa với mức giá 100.000 đồng/tấn, và sau đó bán ngay trên thị trường với mức giá 120.000 đồng/tấn và lợi nhuận ngay số tiền chênh lệch là 20.000 đồng/tấn (20.000×20.000=400.000.000 đồng).

Lợi nhuận mà nhà đầu tư nhận được = 400.000.000 – 300.000 (phí quyền chọn mua) – phí giao dịch (nếu có).

VII. Ưu điểm và nhược điểm của hợp đồng quyền chọn

1. Ưu điểm

• Người thực hiện quyền chọn mua có thể mua tài sản với mức giá thấp hơn giá thị trường, gia tăng lợi nhuận dựa vào sự chênh lệch giá
• Người bán quyền chọn nhận được phí quyền chọn từ người mua để viết quyền chọn
• Nhà đầu tư có thể sử dụng hợp đồng quyền chọn như là một công cụ phòng ngừa rủi ro với các vị thế sẵn có
• Đa dạng hóa hình thức đầu tư, phân hoá tài sản, hạn chế rủi ro

2. Nhược điểm  

• Khi mức giá tài sản trên thị trường giảm, người bán quyền chọn buộc phải mua tài sản với mức giá thực hiện cao hơn giá thị trường.
• Người mua quyền chọn phải trả phí cho người viết quyền chọn.
• Phí của hợp đồng quyền chọn biến động liên tục và có xu hướng giảm, đặc biệt là khi gần đến ngày đáo hạn của hợp đồng.
• Phí của hợp đồng quyền chọn khó hiểu cho nhà đầu tư mới.

VIII. So sánh Hợp đồng quyền chọn và Hợp đồng tương lai

1. Điểm chung

• Cả hai đều là công cụ của chứng khoán phái sinh có tài sản cơ sở là những cổ phiếu, trái phiếu, chỉ số,…
• Cả hai đều được thực hiện thông qua trung tâm thực hiện thanh toán bù trừ, nhằm giảm thiểu rủi ro
• Nhà đầu tư trong cả hai hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn đều sẽ thực hiện giao nhận tài sản với nhau
• Nhà đầu tư đều chịu chi phí thực hiện hợp đồng
• Cả hai hợp đồng đều có thời gian đáo hạn
• Nhà đầu tư có thể thực hiện thanh toán bằng tiền mặt hoặc chuyển giao tài sản cơ sở.

2. Điểm riêng

Tiêu chí	Hợp đồng quyền chọn	Hợp đồng tương lai
Tiêu chuẩn hoá	Không cần chuẩn hoá tài sản cơ sở, hoặc cũng có thể là một loại tài sản bất kỳ	Là hợp đồng được chuẩn hoá về khối lượng, thời gian giao nhận, giá cả,… và được thực hiện thông qua Sở Giao dịch Hàng hoá
Nơi thực hiện niêm yết	Là hợp đồng được niêm yết và giao dịch trên sàn giao dịch phi tập trung	Là hợp đồng được niêm yết và giao dịch trên sàn giao dịch tập trung
Ký quỹ và thanh toán bù trừ	Nhà đầu tư không cần phải thực hiện ký quỹ. Nhà đầu tư thực hiện quyền chọn mua chỉ cần trả phí quyền chọn khi ký kết hợp đồng. Nhà đầu tư thực hiện quyền chọn bán sẽ có trách nhiệm thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ với bên mua	Nhà đầu tư phải thực hiện ký quỹ. Theo quy định thì hợp đồng tương lai sẽ được hạch toán và thanh toán bù trừ trong ngày. Nhà đầu tư phải có nghĩa vụ cập nhật thông tin về lãi lỗ, thanh toán ký quỹ theo giá thực tế hoặc bổ sung ký quỹ nếu cần thiết.
Đóng vị thế	Nhà đầu tư có thể thực hiện quyền chọn mua hoặc bán tùy theo nhu cầu	Nhà đầu tư có thể thực hiện đóng hoặc mở vị thế khi tham gia hợp đồng tương lai
Tính bắt buộc	Nhà đầu tư phải thực hiện theo nghĩa vụ vào ngày đáo hạn	Nhà đầu tư CÓ QUYỀN thực hiện nghĩa vụ theo hợp đồng vào ngày đáo hạn
Quy mô hợp đồng	Theo các điều khoản được thỏa thuận trên hợp đồng	Không có quy mô

Phía trên là những thông tin chi tiết về hợp đồng quyền chọn, cách thức hoạt động của nó trong chiến lược phòng ngừa rủi ro hiệu quả cho nhà đầu tư. Để sử dụng tối ưu hợp đồng quyền chọn, mang về tối đa lợi nhuận cho chính bạn, hãy tìm hiểu kỹ những rủi ro và khuyết điểm của nó. Qua bài viết trên, Saigon Futures hy vọng đã mang đến cho quý nhà đầu tư cái nhìn tổng quan hơn về hợp đồng quyền chọn và có cho mình những kế hoạch, chiến lược đầu tư an toàn, hiệu quả, mang về lợi nhuận tối đa nhất.

Tham khảo các bài viết liên quan:

• Hợp đồng tương lai là gì?
• Hợp đồng kỳ hạn là gì?
• Hợp đồng hoán đổi là gì?
• So sánh giữa hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn
• Hàng hóa phái sinh là gì? Các đặc điểm của thị trường hàng hóa phái sinh

ĐĂNG KÝ TƯ VẤN GIAO DỊCH PHÁI SINH HÀNG HÓA MIỄN PHÍ TỪ CHUYÊN GIA

---

THÔNG TIN LIÊN HỆ:

• Công Ty Cổ Phần Saigon Futures
• MST: 0315173341
• Hotline: 028.6686.0068
• Email: cskh@saigonfutures.com
• Fanpage: Saigon Futures Inc.
• Youtube: Saigon Futures
• LinkedIn: Saigon Futures_Commodity Trading Firm
• Trụ sở chính: 506 Nguyễn Đình Chiểu, Phường 4, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh
• VPGD Hà Nội: Tầng 9, Tháp A, tòa nhà Sky City Tower, 88 Láng Hạ, Quận Đống Đa, TP. Hà Nội
• VPGD Sài Gòn: Tầng 1 tòa nhà Master Building, 41-43 Trần Cao Vân, Phường 6, Quận 3, TP. Hồ Chí Minh